Voet-enkelcentrum zet AR-operatiebril in voor stijgend aantal complexe aandoeningen
Het voet-enkelcentrum in ZNA Middelheim ziet steeds meer patiënten met complexe, vergevorderde aandoeningen. Een gevolg van de uitgestelde zorg tijdens de coronapandemie. Om die te behandelen is vaak een chirurgische ingreep met gedetailleerde voorstudie nodig. Daar helpt de gloednieuwe AR-operatiebril bij.
Op een gemiddelde consultatiedag passeren er zo’n 175 patiënten bij het voet-enkelcentrum: “Onze focuskliniek is hypergespecialiseerd. We krijgen dan ook veel doorverwijzingen. Meestal uitdagende en bijzondere casussen”, vertelt dr. Kris Buedts die zich samen met dr. Dominique Spaepen en dr. Debby Van Rentergem toespitst op voet- en enkelchirurgie. “We zijn een van de grootste centra in degeneratieve aandoeningen en prothesechirurgie. Jaarlijks plaatsen we zo’n 25 protheses, wat ons boven het Europese gemiddelde brengt. We tellen elk jaar ook zo’n 600 operaties voor hallux valgus (scheefstand van de grote teen). Omwille van onze ervaring doen we vaak de grotere, moeilijke ingrepen, maar we staan even goed bekend om onze minimaal invasieve kijkoperaties. Dat gebeurt elders bijna niet, waardoor veel artsen die hier komen bekijken. ”
Unieke AR-operatiebril
Haast een kwart van al onze botten bevindt zich in onze voet. Het is, samen met de enkel, dan ook een complex lichaamsdeel. “In de voet zitten 32 gewrichten die allemaal met elkaar moeten samenwerken”, schetst dr. Buedts. “Plaats ik een enkelprothese? Dan moet die niet alleen perfect aansluiten op het overgebleven onderste spronggewricht, maar ook op de rest van de voet. Het is een complexe puzzel die vraagt om een grondige voorstudie voor de ingreep.”
Daarom gebruiken de chirurgen van het voetenkelcentrum als enige in Europa sinds kort een augmented reality-bril tijdens bepaalde ingrepen. “Vroeger moest je zo’n voorstudie via tal van computerschermen of uitgeprinte papieren in de operatiezaal tonen. Vandaag zie je ze door de AR-bril. Je laadt de preoperatieve planning op en speelt die als leidraad af tijdens de operatie. Door de lens zie je zowel de patiënt als het gewenste eindresultaat. Zo toets je voortdurend af of je goed bezig bent.”
Accurater en veiliger
Het grootste voordeel van de AR-technologie is dat er nog nauwkeuriger gewerkt kan worden. “Je doorliep de volledige operatie al in 3D om tot de best mogelijke aanpak te komen. Stel dat je besliste om een bot op een bepaalde manier door te zagen, dan kan je vooraf een mal laten maken die je dan tijdens de operatie op dat bot zet, waardoor je het precies zoals voorzien doorzaagt. De uiteindelijke prothese zal dan ook perfect aansluiten.”
Ook de veiligheid gaat er dankzij de AR-bril op vooruit: “Tijdens de operatie moeten we vaak tussentijdse checks doen via radioscopie. Dat geeft veel straling voor ons en de patiënt. Door de AR-begeleiding valt een groot deel van die checks - en dus van de straalbelasting - weg. Volgens mij gaat de technologie zelfs de CT-scan tijdens complexere ingrepen overbodig maken, waardoor de orthopedisch chirurg in de toekomst geen duurdere hybride operatiezaal meer nodig heeft.”
Stiefmoederlijk behandeld
De gloednieuwe AR-operatiebril zal alvast goed gebruikt worden. Niet alleen zijn er zo’n 100 reconstructieve ingrepen per jaar, waarbij de technologie voor een betere link tussen de voorstudie en operatie zal zorgen, de bril leent zich ook perfect voor educatieve doeleinden. “Alle handelingen worden gefilmd, waardoor je vlot kunt tonen wat je doet”, verduidelijkt dr. Buedts die als vice-president van de Europese vereniging voor voet- en enkelchirurgie veel tijd aan lezingen besteedt. “Broodnodig, want de voet en enkel zijn altijd stiefmoederlijk behandeld geweest. Er wordt aan de universiteit niet over onderwezen, waardoor de meeste huis- en sportartsen er te weinig over weten. En dat terwijl een zware verstuiking bijvoorbeeld altijd behandeld moet worden. Rust voorschrijven is niet voldoende: de banden rekken uit, er is functieverlies … Als je dat niet aanpakt, wordt het chronisch en volgt vroeg of laat een operatie.”
Die kwalijke trend zien ze in het voetenkelcentrum vandaag meer dan ooit: “De corona-pandemie deed het aantal ernstige voet/enkel-aandoeningen pieken. Enerzijds bewogen mensen meer tijdens de lockdown, waardoor ze hun ongetrainde voet algauw overbelastten of hun enkel verstuikten. Anderzijds stelden sommigen hun zorg uit, omdat ze niet naar het ziekenhuis konden of durfden, waardoor de aandoening erger werd.”
Piek in ergere aandoeningen
De gevolgen van COVID-19 sluipen zo van de longen naar de voeten. “Na een anderhalf jaar pandemie zien we onder meer de platvoeten steeds erger worden. Er werd zo lang gewacht dat de misvorming niet meer valt aan te pakken met steunzolen en kinesitherapie, maar dat een chirurgische ingreep nodig is. Hetzelfde gebeurde bij aandoeningen aan de voorvoet en bij enkelprotheses. Zo zagen we door de uitgestelde zorg een toename in de ernst van hallux valgus en meer heringrepen. Neem een enkelprothese, waarop slijtage zit. Als je te lang wacht om die te vervangen, kan de vervorming zo groot zijn geworden, dat een nieuwe prothese zich maar moeilijk laat inpassen.”
“Elke afwijking veroorzaakt geleidelijk aan meer misvormingen. Nemen gewrichten een andere positie aan? Dan zullen ook je pezen en ligamenten uitrekken. Je krijgt pijn die je gaat compenseren: je zet je voet verkeerd en draait je knie naar buiten, waardoor je je heup overbelast en lage rugpijn krijgt. Het probleem wordt alleen maar groter.”
Vijf jaar inhaaltijd
In de dagelijkse toestroom van 175 patiënten zitten tegenwoordig dan ook steeds meer complexe gevallen. “Die meer consultaties, een langere operatie en meer nazorg vragen”, aldus dr. Buedts. “Dat maakt dat nieuwe patiënten langer moeten wachten. Europese cijfers geven aan dat er in ons domein zeker vijf jaar nodig is om alle uitgestelde zorg in te halen. Ik kan patiënten dan ook alleen maar op het hart drukken om tijdig - vanaf de eerste functionele klacht of pijn - naar de arts te gaan, zodat we samen erger kunnen voorkomen.”
Andere innovatieve hulpmiddelen
Het voetenkelcentrum zet al langer in op innovatieve hulpmiddelen. Zo heeft het voor beeldvorming toegang tot een Weightbearing Cone-Beam scanner die beelden maakt van patiënten die rechtop staan. Daarmee zien artsen de voet en enkel onder belasting en weten ze hoe de gewrichten zich onder druk verhouden. Het nieuwste model gaat tot aan de heup, en geeft dus ook zicht op het knie- en heupgewricht. Handig voor alle orthopedische ingrepen, want al die gewrichten beïnvloeden elkaar.