Pijn bij volwassenen

Wat is pijn?

Het begrip ‘pijn’ is moeilijk te omschrijven. Pijn is een persoonlijke ervaring die bepaald wordt door biologische, psychische en sociale invloeden (= BioPsychoSociaal model). We kunnen pijn opdelen volgens de duur en de oorsprong. 

Soorten pijn volgens de duur:

• Acute pijn
  Ontstaat tijdens en na een aandoening, ziekte, operatie, trauma, brandwonde,… en heeft duidelijk een alarmfunctie. Acute pijn is een symptoom. Wanneer de oorzaak verwijderd wordt en de gevolgen behandeld zijn, verdwijnt de pijn spontaan en relatief snel.
   
• Chronische pijn
  Niet of slecht behandelde acute pijn kan chronisch worden. Chronische pijn is pijn die langer dan 6 maanden bestaat. Deze pijn heeft geen alarmfunctie meer en ontstaat door een beschadiging of een gestoorde functie van een gedeelte van het pijngeleidingssysteem. Chronische pijn zorgt er vaak voor dat normaal functioneren moeilijker wordt. Het is geen symptoom meer, maar een aandoening op zich die een specifieke behandeling vergt (net zoals een hartaandoening, leveraandoening…). Ongeveer 20% van de Europeanen kampt met chronische pijn. 

Soorten pijn volgens de oorzaak:

• Weefselpijn
  Dit is een pijn die ontstaat door schade in een weefsel of een orgaan. De pijn die uitgaat van de ingewanden van borst of buik wordt beschreven als krampend, borend, drukkend. De pijn die uitgaat van huid, spierweefsel en bot wordt omschreven als scherp, dof, stekend of kloppend.
   
• Zenuwpijn (Neuropatische pijn)
  Deze pijn wordt veroorzaakt door een beschadiging van de pijnzenuw zelf. Daardoor ontstaan er kortsluitingen en spontane prikkels in deze zenuw. Zenuwpijn voelt anders dan weefselpijn. Vaak wordt deze pijn beschreven als eerder branderig, schrijnend, koud of warm en gaat vaak samen met tintelingen. Heel typisch is een huidgebied dat doof aanvoelt en toch pijn doet. Soms kan een normale niet-pijnlijke prikkel een hevige pijnreactie veroorzaken. Om zenuwpijn op de sporen bestaat de specifieke DN4-vragenlijst.
   
• Artrosepijn
  Artrose begint vaak met lichte pijn in het gewricht die geleidelijk wat erger kan worden. De pijn zit meestal in het gewricht zelf, soms kan de pijn uitstralen naar het gebied rondom het gewricht. De pijn is vaak het hevigst na een periode van rust.
   
• Kankerpijn
  Pijn kan veroorzaakt worden door de kanker zelf (bijvoorbeeld als de tumor drukt op bepaalde organen) of door de kankerbehandeling (bijvoorbeeld aantasting van de zenuwbanen als nevenwerking van de chemotherapie).
  De pijn kan ook veroorzaakt worden door een andere aandoening dan kanker. Ook heel wat mensen die genezen zijn van kanker hebben nog chronische pijn.
   

Pijn, voor iedereen anders

Geen 2 personen zijn hetzelfde en dus ervaren ze pijn ook niet op dezelfde manier. Pijn is niet alleen iets lichamelijks. Ook emoties spelen een rol in het ervaren van pijn. Als je zenuwachtig of moe bent, voel je de pijn soms heviger. Ben je in aangenaam gezelschap, dan vermindert het pijngevoel. Wat de ene persoon hevige pijn noemt, is dat niet noodzakelijk voor een andere persoon. Daarnaast bepalen ook culturele, psychologische, sociale en omgevingsfactoren hoe en wanneer je pijn ervaart.

Pijn meten

Men kan pijn niet meten zoals temperatuur of bloeddruk. Jij bent de enige die jouw pijn kan beschrijven. Toch is het belangrijk om de intensiteit van je pijn te beoordelen om inzicht te krijgen in jouw pijnklachten. Zo kunnen wij het pijnbeleid beter aanpassen om je pijn te verlichten.

• Hoe pijn verwoorden?
  Het is van groot belang om over je pijn te praten. Je kan helpen door informatie te geven over de plaats en de aard van de pijn. Pijn voelt immers niet altijd hetzelfde aan. Voel je een scherpe, doffe, brandende pijn? Heb je een ‘koude gevoel’, ‘voosheid’, prikkelingen, klemmend gevoel of eerder elektrische schokjes… Wanneer heb je pijn? Bij beweging, ’s morgens, bij het hoesten... Het is belangrijk deze informatie te melden.

• Hoe intens is jouw pijn?
  Voor het meten en registreren van pijn hanteren artsen en verpleegkundigen pijnmeetschalen. Deze zijn aangepast aan de leeftijd en vaardigheden van de patiënt. 

  • Verbaal Numerieke Schaal (VNS): men zal je vragen een cijfer te geven van 0 (geen pijn) tot 10 (meest ondraaglijke pijn).
  • Verbaal Descriptieve Pijn Schaal (VDPS): men zal je vragen je pijn te omschrijven via vaste termen, bijvoorbeeld 'lichte pijn', 'matige pijn', 'hevige pijn'.
  • Gezichtjesschaal: patiënten die moeite hebben met cijfers of termen kunnen het gezichtje aanduiden dat overeenkomt met de eigen pijnbeleving.
  • PAIN-AD: deze observatieschaal wordt gebruikt bij patiënten die zich niet (of onvoldoende) kunnen uitdrukken door communicatieve of cognitieve beperkingen (bijvoorbeeld dementie).

Behandelen van pijn

Nadat pijn gediagnosticeerd is (type pijn, intensiteit, locatie, aard…) kan de arts een pijnbeleid opstellen. Het is belangrijk dat je aan de verpleegkundigen en artsen laat weten of de pijnmedicatie effectief is. Hoe langer je wacht met het melden van pijn, hoe moeilijker het is om de pijn adequaat te bestrijden.

Voor acute en/of postoperatieve pijn is het belangrijk dat pijn geen belemmering mag zijn voor diep inademen, bewegen, hoesten. Het is dan ook belangrijk om dit te laten weten.

Voor chronische pijn zal het voornamelijk gaan om de pijn draaglijk te houden met aandacht voor de dagdagelijkse activiteiten.

Voor meer informatie over de behandeling van pijn, zie ook: pijnbehandeling bij volwassenen.