Het pad van de stamcel: van donatie tot transplantatie

Als er een patiënt in een ziekenhuis een stamceltransplantatie nodig heeft, dan gaan wij tussen komen als partner in de zoektocht naar een donor. Dat betekent dat de arts bij zijn patiënt bloedstalen afneemt. Die bloedstalen worden via het labo naar hier gebracht.  Wij zitten hier in het HLA-labo van het Rode Kruis.  Wij zijn gespecialiseerd net in die zaken.

Wat gaan we doen?  We gaan bij een patiënt en ook bij zijn broers en zussen kijken of er een donor is die in aanmerking komt voor transplantatie. Dat wil zeggen dat die hetzelfde HLA-systeem heeft gekregen van zijn mama en zijn papa. Dus hoe groter de familie hoe meer kans: 1 op 4.

Bij heel veel patiënten gaan we die dus ook nooit vinden maar dan hebben we de mogelijkheid om op zoek te gaan naar een niet-verwante vrijwillige donor die zich ooit heeft opgegeven als kandidaat stamceldonor.
Die donoren worden getypeerd en die typeringen worden in een databank opgeslagen, eerst in België. Er zijn 7 donorcentra en die gaan de data van hun donoren verzamelen in het beenmergregister in Mechelen. Van daaruit hebben zij een elektronische connectie met alle potentiële donoren wereldwijd.

Ik laat je raden hoeveel donoren er wereldwijd beschikbaar zijn: op dit ogenblik zijn dat er bijna 30 miljoen. 30 miljoen donoren en ongeveer 700.000 navelstrengbloedjes. Alle informatie van die donoren wordt eigenlijk samen gezet in een groot bestand en met een paswoord en de goedkeuring van de organisatie gaan professionals zoals wij, mensen van HLA-labo's, mensen van het  beenmergregister en ook de behandelende artsen toegang krijgen tot dat bestand. Daar gaan ze in een eerste fase kunnen kijken of er donoren beschikbaar zijn, hoeveel er beschikbaar zijn en waar die beschikbaar zijn. Dat kan dicht bij huis zijn in eigen land maar dat kan ook zijn aan de andere kant van de wereld. Van zodra wij weten waar de donoren zijn en hoeveel er zijn

kunnen wij aan de arts zeggen dat de kans bestaat dat we voor zijn patiënt een goede donor zullen vinden. Van zodra de arts toezegt voor transplantatie, wordt alles in gang gezet en wordt ook de patiënt in het nationale register geregistreerd, maar dan aan de patiëntkant. Dan kunnen we specifiek vragen:  voor deze patiënt zoeken we een stamceldonor in Duitsland. Dan wordt op dat moment nagekeken of de donoren voldoende 'hoge resolutie getypeerd' zijn. Als dat het geval is,  daar gaan wij van die  donoren cellen opvragen en dan worden die met een koerierdienst hier op het labo

afgegeven. We doen dan de testen, we hebben natuurlijk eerder al de typering van de patiënt gedaan. Die zit in ons bestand. We gaan de typering van die donor herhalen en verder uitbreiden.  Ongeveer veertien dagen later weten we of die bepaalde donor van bvb Duitsland of Japan beschikbaar is en voldoende identiek is met onze patiënt.
Als dat het geval is dan krijgt de arts het fiat en kan de work up zoals wij dat noemen - het opvragen van de donorstamcellen - gestart worden. Ook allemaal via het centrale beenmergregister in België dat contact heeft met de internationale registers. Uiteindelijk moet dat leiden tot een stamcelproduct voor de patiënt. Vooraleer de patiënt kan worden getransplanteerd, moet hij voorbereid worden: er moet eerst plaats gemaakt worden voor het nieuwe beenmerg.

Ook moet het afweersysteem van de patiënt worden uitgeschakeld. Die voorbehandeling noemen wij conditionering voor de conditionering gebruiken wij een cocktail aan medicamenten gelijkend op Cytostatica, maar een aantal patiënten krijgen ook een totale lichaamsbestraling. Dit is ook bedoeld om het afweersysteem lam te leggen. Hiervoor moet de patiënt tijdelijk vanuit de steriele eenheid overgebracht worden naar een bestralingsbunker waar hij gedurende een korte periode een  totale lichaamsbestraling krijgt. Na de totale lichaamsbestraling is de patiënt dan klaar om zijn stamcellen te ontvangen. Inmiddels is de donor ook voorbereid om zijn stamcellen te geven. We bereiden de donor voor met groeifactoren zodat hij ongeveer vijf à zes dagen na de toediening van groeifactoren z'n stamcellen vanuit het beenmerg heeft overgebracht naar zijn perifeer bloed. De donor kan dan aan een machine gelegd worden, waar wij uit het bloed voldoende stamcellen gaan afnemen voor de transplantatie.

Die stamcellen gaan eerst nog even gecontroleerd worden in het stamcellabo, daarna gaan ze naar de afdeling waar  een laatste check gebeurt om zeker te zijn dat het de juiste stamcellen zijn voor de juiste patiënt en die worden dan toegediend zoals een bloedtransfusie.

Die stamcellen gaan hun weg zoeken vanuit het bloed naar het beenmerg onder het motto 'home sweet home'. De patiënt kan dan na een drietal weken ontslagen worden uit het ziekenhuis.

 

Laatste update op: 13-08-2021