Ons hart: het ultieme symbool van liefde!

Door dr. Nathalie Meyten, cardioloog

Cardiologen kennen het hart als een krachtige pomp die dag in dag uit honderdduizend keer samentrekt en het bloed door heel ons lichaam pompt. Maar traditioneel wordt het natuurlijk ook verbonden met onze emoties, als bron van ons bestaan. Het hart als onvermoeibare pomp én ultiem symbool van liefde!

In rust pompt het hart gemiddeld vijf liter bloed door ons lichaam en bij inspanning tot wel twintig liter per minuut. Onvermoeibaar, als je het goed onderhoudt! Te veel cholesterol, roken en hoge bloeddruk zorgen voor het dichtslibben van de kransslagaders. Te weinig bewegen is dan weer slecht voor de conditie van hart.

Maar ons hart wordt ook van oudsher verbonden met onze emoties. Vandaag op valentijnsdag vieren we het hart dan ook als het ultieme symbool van de liefde. Want naast goed onderhoud door de cardioloog, heeft het vooral ook veel liefde nodig!

Wat doet verliefdheid met je lichaam?

Verliefdheid is een bijzondere gemoedstoestand die zijn oorsprong vindt in de hersenen. Wanneer je je aangetrokken voelt tot iemand, leidt dit onmiddellijk tot een waterval van hormonen. Bij het eerste contact wordt er dopamine vrijgegeven door de hersenen.

Dopamine wordt ook wel het ‘feel-good’-hormoon genoemd. Het houdt ons alert, doet ons verlangen en  bereidt ons voor op de volgende stap, namelijk de verliefdheid. Naast  dopamine laten de hersenen nu ook oxytocine vrij. Dat zogeheten ‘liefdeshormoon’ doet ons verlangen naar nog meer intimiteit.

Al die hormonale veranderingen in de hersenen zetten de bijnieren aan tot de productie van de stresshormonen adrenaline en noradrenaline. Die geven op hun beurt aanleiding tot de typische ‘symptomen’ van liefde:

• Snellere hartslag
• Blozen (verwijding van bloedvaten in het gelaat)
• Onrust
• Slecht slapen
• Alleen maar aan de nieuwe liefde kunnen denken

Wat met liefdesverdriet?

Maar wat gebeurt er wanneer de liefde niet (meer) wederzijds is en je Valentijn de jouwe niet (meer) wil zijn? Dan kan je hart ‘breken’. Natuurlijk valt het hart niet letterlijk in tweeën uiteen, maar de symptomen zijn vergelijkbaar met die van een hartinfarct met pijn op de borst en kortademigheid.

Je kan het beschouwen als een voorbijgaande vorm van ‘hartspierziekte’ waarbij de hartspier tijdelijk erg verzwakt. In de medische wereld spreken we ook wel van ‘stress-geïnduceerde cardiomyopathie’ of in het Engels ‘Broken Heart Syndrome’.  

De oorzaak is het stresshormoon adrenaline dat in (te) grote hoeveelheden vrijkomt door een fysiek of emotioneel extreem stressvolle gebeurtenis, zoals een onverwacht overlijden, een gebroken liefdesrelatie of echtscheiding, verlies van werk, een ernstig ongeval … In zeer zeldzame gevallen kan het ook na een extreem blije gebeurtenis optreden. Het syndroom komt voornamelijk bij vrouwen voor: negen op tien patiënten zijn vrouwen. Mogelijk speelt oestrogeen daarbij een rol.

Geen blijvende schade

Adrenaline zorgt ervoor dat de kransslagaders meteen vernauwen. Die aders leveren bloed aan het hart zelf. Het is vergelijkbaar met wat er gebeurt tijdens een hartaanval, wanneer een bloedklonter in een kransslagader de bloedtoevoer naar de hartspier beperkt. Maar in tegenstelling tot een hartaanval, is het gebroken-hartsyndroom omkeerbaar en is er geen blijvende schade aan het hart.

Soms is het moeilijk om onderscheid te maken tussen het gebroken hartsyndroom en een hartaanval. Als je dus symptomen voelt zoals pijn op de borst en ademhalingsmoeilijkheden, bel dan altijd de hulpdienst.

Zoen je hart gezond

Knuffelen en zoenen is goed voor je hart! Elke mens hunkert naar sociaal contact en liefde. Knuffels en zoenen horen daarbij. Je verbrandt niet alleen wat extra calorieën – handig na al die chocolaatjes – maar het kan ook goed zijn voor de gezondheid van je hart.

Professor Kory Floyd, hoogleraar communicatie aan de Universiteit van Arizona in Tucson, zegt: “Onze uitingen van genegenheid voelen niet alleen psychologisch of emotioneel goed, ze grijpen in onze fysiologie in."

Een studie uit 2009, gepubliceerd in Western Journal of Communication, verdeelde echtparen in twee groepen. Één groep moest dagelijks zoveel mogelijk intens te zoenen. Na zes weken zag men bij de intense zoeners minder stress, meer bevredigende relaties en een opvallend lager cholesterolgehalte.

Ander onderzoek toont dan weer aan dat knuffelen de bloeddruk kan verlagen. "Wanneer we genegenheid met iemand delen, verlaagt dat ons niveau van stresshormonen", zei professor Floyd. Een van die hormonen is cortisol, dat afkomstig is van de bijnieren. Bij stress is ons cortisolniveau verhoogd, maar genegenheid kan het niveau terugbrengen naar het normale niveau. Hierdoor gaan de bloeddruk en de hartslag verlagen.

Als we knuffelen en zoenen maken onze herseren bovendien oxytocine vrij. Hoe meer oxytocine, hoe sterker de band zal worden met onze partner. Strelingen en zoenen zorgen ook voor extra vrijzetting van dopamine, het gelukshormoon waarover we het eerder al hadden.

“Neem die genegenheid weg”, vervolgt professor Floyd, "en mensen slapen niet zo goed. Ze hebben meer fysieke pijn en zijn vatbaarder voor ziekte, depressie en andere stemmingsstoornissen." Een rapport uit 2020 van de National Academies of Sciences, Engineering and Medicine toonde aan dat oudere volwassenen die geïsoleerd of eenzaam zijn, een opvallend hoger risico op hartaandoeningen en depressie hebben.

Ander onderzoek gepubliceerd in 2014 in Psychological Science beoordeelde meer dan 400 volwassenen op hun stressniveaus en hoe vaak ze knuffels kregen. Daarna stelden ze hen bloot aan een banaal verkoudheidsvirus. De knuffelarme mensen werden vaker en ernstiger ziek dan degenen die veel geknuffeld werden.

Geef stresshormonen geen kans!

Liefde is dus een (genees)krachtige emotie. Zo krachtig zelfs dat het de gezondheid van je hart ten goede kan komen! Stress en negatieve emoties daarentegen kunnen schade aanrichten aan je hart. Dus neem op Valentijn je geliefden nog eens goed vast en knuffel en zoen erop los. Zo geef je dopamine en oxytocine vrij spel, en krijgen stresshormonen geen kans!